διάνοια, -ας, ἡ
• Alolema(s): jón. -ίη Hdt.8.97, Luc.Astr.10
I
μετὰ ὦν τὴν διάνοιαν ταύτηνHdt.1.46,
ἔμπειρον ... τῆς ἐκείνου διανοίηςHdt.l.c.,
καὶ δὴ χρῆν τῆς διανοίαςhace falta un plan Ar.Ec.581,
ταύτην τὴν διάνοιαν ἔχεινAnd.4.35,
κατέχειν τὴν διάνοιαν οὐκ ἐδύνατοTh.1.130,
ἄνευ διανοίας φύεινdesarrollarse sin un plan preconcebido los seres en la generación espontánea, Pl.Sph.265c,
δ. θεοῦdesignio divino Pl.Ti.38c, cf. Phdr.247d, Criti.109c,
τῶν δὲ συμμάχων πάντων μετεώρων ὄντων ταῖς διανοίαιςPlb.3.107.6, cf. PMich.inv.3207.11 (II a.C.) en ZPE 100.1994.75,
ὦ Νέμεσι ... δὸς δ' ἀγαθὴν διάνοιαν ἔχεινOrph.H.61.11, cf. Vett.Val.16.13, c. inf. fut.
ἦν αὐτῶν ἡ δ. ... κακώσεινTh.4.52, c. gen. obj.
τοῦ ὑπαπιέναι πλέον ἢ τοῦ μένοντος ... τὴν διάνοιαν ἔχουσινTh.5.9, c. περί y gen.
διανοίαις βουλήσεως ἀγαθῶν πέρι τελουμένωνpor los designios de un empeño en la realización del bien Pl.Lg.967a, c. prep. y dat.
οὐκ ἐπὶ τούτῳ τὴν διάνοιαν ἔσχονIsoc.5.14,
πρὸς τῷ φιλεῖν δὲ τὴν διάνοιαν ἐστ' ἔχωνAnaxipp.1.37.
2 opinión, idea
ἀνάγκη μεγάλων γνωμῶν καὶ διανοιῶν ἴσα καὶ τὰ ῥήματα τίκτεινAr.Ra.1059, cf. Nu.944, V.1044, Pax 750, c. inf.
Ἀπρίεω δὲ λέγεται εἶναι ἥδε δ., μηδ' ἂν θεόν μιν μηδένα δύνασθαι παῦσαι τῆς βασιληίηςHdt.2.169
•criterio
οὐδ' ὑμᾶς ... ἀπὸ τῆς αὐτῆς διανοίας δεῖ τάς τ' ἰδίας δίκας καὶ τὰς δημοσίας κρίνεινvosotros no debéis juzgar bajo el mismo criterio las causas privadas y las públicas D.18.210.
3 manera de pensar, mentalidad
ὤλοντ' ἀσεβεῖ διανοίᾳA.Th.831,
μαινόλιςA.Supp.108,
χάρματα δ' ἀντιδιδοῖεν κοινοφιλεῖ διανοίᾳque se intercambien alegrías con mentalidad de mutuo amor A.Eu.985,
μιμησάμενος τὴν Εὐρυκλέους ... διάνοιανAr.V.1019,
αὐτοῦ (τοῦ νέου) τὴν διάνοιανPl.Euthd.275b,
οἵη δ. ἐκείνου (Ὀρφέως)Luc.Astr.10.
4 atención
μετά νυν δὸς ἐμοὶ σᾶς διανοίαςdesde ahora préstame atención a mí E.Supp.57,
εἰς τὸ προκείμενον τὴν διάνοιαν μετάγεινVett.Val.334.23.
5 tard., plu. sentimientos, apetencias
ποιοῦντες τὰ θελήματα τῆς σαρκὸς καὶ τῶν διανοιῶνrealizando los deseos de la carne y los sentimientos, Ep.Eph.2.3.
II
παιδίου δ.mente pueril Arist.EN 1174a2, op. σῶμα:
νόσημα ... κατὰ τὸ σῶμα ἢ κατὰ τὴν διάνοιανPl.Lg.916a,
γενώμεθα δὴ ταῖς διανοίαις ἐν τῷ τότε χρόνῳsituémonos con la mente en la época de entonces Pl.Lg.683c,
ὥσπερ καὶ σώματος καὶ διανοίας γῆραςArist.Pol.1270b40, op. al aspecto físico
ἥ τε γὰρ ὄψις ... τά τε κατὰ τὴν διάνοιανPlb.32.3.9,
τοῦτο δ' ἔχε τῇ δια[νοίᾳ], ὅτιten esto en mente, que ..., PPetr.2.13.19.12 (III a.C.) en BL 1.355,
ἔκστασις διανοίαςperturbación mental LXX De.28.28,
τὸ τῆς διανοίας ἀσθενέςPosidon.60,
ἐσκοτωμένοι τῇ διανοίᾳ ὄντεςcuyas mentes están en la oscuridad, Ep.Eph.4.18,
ἀναζωσάμενοι τὰς ὀσφύας τῆς διανοίας ὑμῶνciñendo los lomos de vuestra mente, e.e. preparándoos mentalmente, 1Ep.Petr.1.13,
ἑαυτοὺς ... ἐπαίρεσθαι ταῖς διανοίαις αὐτῶν1Ep.Clem.39.1,
τεθηριωμένην τὴν διάνοιαν ἔχοντεςVett.Val.192.18,
ἱερὸν ἅγιον θεοῦ δ. εὐσεβοῦςSext.Sent.46a,
κενὰ ... [σ]κι[α]γραφήματα τῆς διανοίας οὐκ ἔστι τὰ φάσματαDiog.Oen.10.1.5, cf. 9.3.13
•ref. al estado interior anímico y mental
κατὰ τὴν διάνοιαν οὐχ ὁτὲ μὲν ἱλαροὶ, ὁτὲ δὲ κατηφεῖςIambl.VP 196,
τὴν διάνοιαν μεταλαμβάνονταιexperimentan un trastorno mental ciertos enfermos, Herod.Med. en Orib.8.7.1,
ἡσυχάζειν τῇ ψυχῇ ἢ τῇ διανοίᾳmág. en PMich.757.23, cf. Suppl.Mag.53.14,
κατὰ διάνοιανinteriormente Euagr.Pont.Cap.Pract.10.7,
op. κατ' ἐνέργειανEuagr.Pont.Cap.Pract.23.1, cf. 48.4,
ὁ κατὰ διάνοιαν πόλεμοςguerra interior Euagr.Pont.Cap.Pract.48.5.
2 inteligencia, entendimiento
op. αἴσθησις ‘conocimiento sensorial’ δύο φησὶν εἶναι γνώσεις· τὴν μὲν διὰ τῶν αἰσθήσεων τὴν δὲ διὰ τῆς διανοίαςDemocr.B 11, cf. 125, 191,
τῆς διανοίας ὄψιςPl.Smp.219a,
τῇ διανοίᾳ τίθεσθαιPl.Tht.189d,
ἀνάγεται δ' ἡ πραγματεία εἰς δύο, εἴς τε τὴν ἀκοὴν καὶ εἰς τὴν διάνοιανAristox.Harm.42.11
•
op. δόξα y φαντασίαPl.Sph.263d, cf. Chrysipp.Stoic.2.100,
ὁ μὲν ἐντὸς τῆς ψυχῆς πρὸς αὑτὴν διάλογος ... ἡμῖν ἐπωνομάσθη δ.Pl.Sph.263e,
πᾶσα δ. ἢ πρακτικὴ ἢ ποιητικὴ ἢ θεωρητικήArist.Metaph.1025b25,
ταχίστη δ' ἡ τῆς διανοίας κίνησιςArist.LI 968a26,
μὴ ἀργὸν τὴν διάνοιαν ἔχεινSallust.3,
ὑμᾶς ... ὄντας ... ἐχθροὺς τῇ διανοίᾳ ἐν τοῖς ἔργοις τοῖς πονηροῖςEp.Col.1.21
•op. δόξα, ἐπιστήμη y νόησις:
καὶ ὅτι νόησις πρὸς δόξαν, ἐπιστήμην πρὸς πίστιν καὶ διάνοιαν πρὸς εἰκασίανy que lo que es la inteligencia respecto a la opinión (hay que admitir que) es el conocimiento respecto a la creencia y el entendimiento a la imaginación Pl.R.534a, cf. Procl.Inst.123
•
op. νόησις, πίστις y εἰκασίαPl.R.511d
•identificada c. el λόγος:
οὐκοῦν δ. μὲν καὶ λόγος ταὐτόν ...;Pl.Sph.263e,
ὁ τῆς διανοίας λογισμόςPl.Phd.79a,
ἃ δὴ λόγῳ μὲν καὶ διανοίᾳ ληπτά, ὄψει δ' οὔPl.R.529d,
τὴν διάνοιαν ... λέγουσιν αὐτὴν πηγὴν εἶναι λόγουChrysipp.Stoic.2.244, cf. Zeno Stoic.1.40
•
τὸ αὐτὸ τῆς ψυχῆς μέρος, ὃ δὴ καλοῦσι διάνοιαν καὶ ἡγεμονικόνZeno Stoic.1.50,
τῶν κα[ιρ]ῶν οὐ δυναμένης διανοίας σημειοῦσθαι [διὰ] τὸ ποικίλονEpicur.Fr.[34.8] 2,
τῆς γὰρ διανοίας ἐπ' οὐδὲν ἀπερειδομένης ... ἀνυπότακτος καὶ κωφὴ γίνεθ' ἡ διήγησιςcuando la inteligencia no tiene ningún punto de apoyo ... la explicación se convierte en confusa e ininteligible Plb.3.36.4,
διανοίας ὀρθοδότειραιde las Musas, Orph.H.76.5, cf. Plot.6.9.5, Nemes.Nat.Hom.M.40.644C,
πᾶν ῥητὸν τῇ διανοίᾳ λύεταιSopat.Rh.Tract.262.20, cf. 269.4
•fig.
αἱ διάνοιαι αὐτῶν (τῶν ἄστρων)Plot.4.4.6.
3 entendimiento discursivo op.
νοῦς‘conocimiento intuitivo’, Arist.APo.100b6,
ἐπιτάττοντος τοῦ νοῦ καὶ λεγούσης τῆς διανοίαςArist.de An.433a2, cf. Plot.3.3.5,
Περὶ νοῦ καὶ διανοίαςtít. de una obra del pitágorico Brontino, Iambl.Comm.Math.8.
4 agudeza mental, listeza, ingenio
βασιλεὺς ... ἐθαύμασε ... αὐτοῦ τὴν διάνοιανTh.1.138, cf. Antipho 1.28,
διάνοιαν δὲ ἐν ὅσοις λέγοντες ἀποδεικνύασίν τι ἢ καὶ ἀποφαίνονται γνώμηνen la enumeración de los caracteres del drama, Arist.Po.1450a6, cf. 1450b11, Rh.1404a19,
τὰ μὲν οὖν περὶ τὴν διάνοιαν ἐν τοῖς περὶ ῥητορικῆς κείσθωArist.Po.1456a34,
ὑπάρχων δὲ καὶ κατὰ τὴν διάνοιαν οὐδενὸς ἥττωνPlb.8.19.3,
ἐρρωμένην ἔχων τὴν διάνοιανPLond.77.11 (VIII d.C.).
III ref. a palabras, escritos, etc. pensamiento encerrado en la expresión, sentido, significado, interpretación
ἐν δὲ διανοίᾳ ... λέξεωςGorg.B 5a, cf. Luc.Lex.24, Demetr.Eloc.2, 3, D.T.630.7, 9, 634.1, 642.21, A.D.Adu.119.6, 121.4,
τὴν τούτου (τοῦ Ὁμήρου) διάνοιαν ἐκμανθάνειν, μὴ μόνον τὰ ἔπηPl.Io 530b,
πολλαὶ καὶ καλαὶ διάνοιαι περὶ ὉμήρουPl.Io 530d, de los Pitágoricos, Arist.de An.404a17,
οὔ τι τῶν μέτρων δέομαι ἀκοῦσαι οὐδὲ μέλος ... ἀλλὰ τῆς διανοίαςPl.Ly.205b,
τὴν διάνοιαν ... ἐν κεφαλαίοις ... ἐφεξῆς δίειμιPl.Phdr.228d,
αἱ τῶν ὀνομάτων διάνοιαιPl.Cra.418a,
διάνοιαν δὲ τοιαύτην εἶχε τὰ γεγραμμέναPlu.2.151b,
δ. τοῦ νόμουel espíritu de la ley Aristeas 171, op.
ῥητόν‘la letra escrita’, Hermog.Stat.14
•contenido
πόημα καλὸν εἶναι τὸ σοφὴν διάνοιαν περιέχονque un buen poema es el que tiene contenido filosófico Phld.Po.4.16S.
•ret.
σχηματισμοὶ ... τῆς διανοίαςfiguras de pensamiento op. σχηματισμοὶ τῆς λέξεως ‘figuras de dicción’, D.H.Comp.8.2, cf. Aquila p.23.