ἀρχη-


v. ἀρχι-.
ἀρχή, -ῆς, ἡ
• Alolema(s): dór. y beoc. ἀρχά Pi.O.2.58, Philol.B 3, Archim.Spir.11 Def.2, SIG 1185.10 (Tanagra III a.C.); lesb. ἄρχα IG 12(2).1.8 (Mitilene IV a.C.)


A en sent. temp.

I gener.

1 principio, comienzo, origen c. gen. αὐτῆς ἀ. ἢ τελευτὴ ἢ μέσον Hp.Morb.1.1, ἀ. τε καὶ τελευτὴ καὶ μέσα τῶν ὄντων Pl.Lg.715e, νείκεος Il.22.116, Colluth.10, πήματος Od.8.81, φόνου Od.21.4, μόθου Colluth.62, (τοῦ ὕμνου) Pi.N.1.8, τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ Eu.Marc.1.1, τῶν κακῶν Hdt.5.97 (cf. ἀρχέκακος), τοῦ παντὸς πράγματος Th.1.128, συνουσίας D.P.Au.1.25, πάντων ἀγαθῶν POxy.1021.10 (I d.C.), de Dios ἀ. καὶ τέλος τῶν ἁπάντων I.AI 8.280, cf. de Selene ἀ. καὶ τέλος εἶ Hymn.Mag.18.35
otras constr. θείαν ἀρχὴν ἤρξατο Pl.Ti.36e, ποιήσασθαι τὴν ἀρχήν Isoc.12.120, cf. D.3.2, Aeschin.1.11, Diog.Oen.64.4.9, Ptol.Iudic.22.8, ὑπογεγράφθαι τὴν ἀρχὴν τοιαύτην que estaba escrito este comienzo Plb.12.9.3
fig. ἀρχὴν βαλέσθαι τῶν νῦν γεγονότων echar los cimientos de los acontecimientos actuales Pl.Ep.326e
c. prep. o ac. de rel. diversos sent.:

a) c. prep. de dat. ἀρχῇ ἔπι en el comienzo Thgn.607
ἐν ἀρχῇ en el principio ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν LXX Ge.1.1, ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος Eu.Io.1.1
ἅμα ἀρχῇ al principio Hdt.7.51;

b) c. prep. de gen.: ἐξ ἀρχῆς desde el principio Xenoph.B 10, Is.5.5, D.48proem., PN.York 20.10 (IV d.C.)
ἀπὸ ἐξ ἀρχῆς PN.York 8.2, 10.10 (ambos IV d.C.)
ἀπ' ἀρχῆς Hes.Th.425, Pi.P.8.25, A.Supp.344, Hdt.2.104
por el principio ἵνα ἐξ ἀρχῆς ἄρξωμαι X.Lac.1.3
de antiguo, de viejo ξεῖνοι ... εὐχόμεθ' εἶναι ἐξ ἀρχῆς Od.1.188, οὑξ ἀρχῆς φίλος S.OT 385, τὸ ἐξ ἀρχῆς ἐνόμισαν X.Cyn.12.6, ἡ γὰρ ἐξ ἀρχῆς ἔχθρα D.54.3
ἐξ ἀρχῆς πάλιν de nuevo Pherecr.113.33, Ar.Ra.591, Pl.221, πάλιν ἐξ ἀρχῆς Ar.Pl.866, Pax 997, Pl.R.490c, Phd.105b, Mnesim.4.24, Men.Th.Fr.1.2, πάλιν ὥσπερ ἐξ ἀρχῆς Pl.R.450a
simpl. ἐξ ἀρχῆς de nuevo τάξαι And.4.11, γεγονέναι Hyp.Epit.28
a veces ἐξ ἀρχῆς conviene trad. por un adj. o sintagma de adj. inicial, del principio, originario ὁ ἐξ ἀρχῆς λόγος el tema inicial Pl.Tht.177c, ἐκ τῶν ἐξ ἀρχῆς a partir de las premisas originales Arist.APr.27a17 (pero cf. infra II 2), ἡ ἐξ ἀρχῆς ὑπόθεσις Epicur.Fr.[26.45] 8, contextualmente admite otras trad. κωφὸς ἀπ' ἀρχῆς mudo de nacimiento Pl.Tht.206d, τὰ ἐξ ἀρχῆς el principal, el capital Arist.Pol.1280a30;

c) c. prep. de ac. al principio, al comienzo κατ' ἀρχάς Hdt.3.153, 7.5, 8.94, Pl.Lg.798a, ἐν τᾷ λέξει τᾷ κατ' ἀρχάς anón. ret. en POxy.410.4, κατὰ τὴν ἀρχήν Ptol.Iudic.14.7, tb. sólo en ac. ἀρχήν Hdt.1.9, 2.28, 8.132, τὰς ἀρχάς Plb.4.28.3, 16.22.8
c. ac. del rel. desde el principio τὴν ἀρχήν And.3.20, τὴν ἀρχὴν ὅ τι καὶ λαλῶ ὑμῖν; Eu.Io.8.25
τὴν ἀρχήν Archestr.SHell.142.3.

2 primicias ἀρχὴν θερισμοῦ LXX Ex.34.22.

3 en principio ἀρχῆς γὰρ φιλαίτιος λεώς pues el pueblo es en principio crítico A.Supp.485
en cont. neg. ἀρχήν en absoluto, absolutamente ἀρχὰν γὰρ οὐδὲ γνωσσούμενον ἐσσεῖται en absoluto habrá conocimiento Philol.B 3, οὐδὲ πειρᾶται ἀρχὴν φέρειν Hdt.1.193, cf. 3.39, 4.25, ἀρχὴν δὲ θηρᾶν οὐ πρέπει τἀμήχανα no conviene en absoluto perseguir lo imposible S.Ant.92, cf. S.Ph.1239, El.439, Antipho 5.73, Pl.Grg.478c, D.23.93, Teles 3 p.30.

II en cont. fil. y cien.

1 primer principio, principio filosófico ἐξ ἀρχῆς γὰρ ἀνάγκη πᾶν τὸ γιγνόμενον γίγνεσθαι, αὐτὴν δὲ μηδ' ἐξ ἐνός· εἰ γὰρ ἔκ τοῦ ἀ. γίγνοιτο, οὐκ ἂν ἔτι ἀρχῆς γίγνοιτο Pl.Phdr.245d, ἅπαντα γὰρ ἢ ἀ. ἢ ἐξ ἀρχῆς, τοῦ δὲ ἀπείρου οὐκ ἔστιν ἀ. Arist.Ph.203b7
esp. en la fil. presocrática: Anaximand.B 1, cf. Epimenid.B 5, Archyt.B 9
convirtiéndose en un tópico de la fil. gr.: δεῖ ... τῶν πρώτων ἀρχῶν ... εἶναι θεωρητικήν debe existir una especulación sobre los primeros principios Arist.Metaph.982b9, τοῦτο στοιχεῖον καὶ ταύτην ἀρχήν φασιν εἶναι τῶν ὄντων Arist.Metaph.995b8, Ἡράκλειτος δὲ τὴν ἀρχὴν εἶναί φησι ψυχήν Arist.de An.405a25, ὁ νοῦς οὐκ ἐστι ἀ. πάντων Porph.Sent.43, ἀρχαὶ ... καὶ ... αἰτίαι Aristid.Quint.3.16, (τὸ ὄν) εἰ ἔστιν ἡ ζητουμένη πάντων ἀ. Dam.Pr.21, πρῶτος αὐτὸς ἀρχὴν ὀνομάσας τὸ ὑποκείμενον Simp.in Ph.150.23, ἀρχὰς μὲν τὸν Θεὸν καὶ τὴν ὕλην ... στοιχεῖα δὲ τέσσαρα Placit.1.3.25
en fil. aristotélica y posterior clasificada diversamente: ὑλική Arist.PA 640b5, μεταβλητική Arist.Metaph.1020a5, 1049a7, πρακτική Arist.EN 1144a35, ζωτική Plu.2.703b
medic. órgano principal, principio ἀρχαὶ μὲν οὖν εἰσιν ἐγκέφαλος, καρδία, ἧπαρ καὶ ὄρχεις Gal.1.319.

2 en lóg. τὸ ἐξ ἀρχῆς, τὸ ἐν ἀρχῇ αἰτεῖν, λαμβάνειν presuponer lo que se ha de probar, incurrir en petitio principii Arist.APr.40b32, 41b8, Metaph.1006a17.

3 principios morales τῶν πράξεων τὰς ἀρχὰς καὶ ὑποθέσεις ἀληθεῖς ... εἶναι προσήκει D.2.10, ἔχει ἀρχὴν ἄλλην ἐλευθέραν (el hombre) tiene otros principios libres Plot.3.3.4, τὰ στοιχεῖα τῆς ἀρχῆς τῶν λογίων τοῦ Θεοῦ los principios elementales de las enseñanzas divinas, Ep.Hebr.5.12.

B en sent. concr. o local

I 1cabo, extremo de cuerdas σπάσας τὴν ἀρχὴν τοῦ στρόφου tirando del cabo de la cuerda Hdt.4.60, πλεκτὰς πεισμάτων ἀρχάς E.Hipp.761, ἐκδήσας ἀρχὴν ἀγαθίδος λίνου Aen.Tact.18.14, de vendas ἀπὸ δύο ἀρχέων Hp.Off.9, τὰς ... ἀρχὰς τοῦ πολυπάστου los extremos de una polea Hero Bel.84, τέσσαρσιν ἀρχαῖς καθιέμενον Act.Ap.10.11, ἐπὶ ταῖς δυσὶ ... ἀρχαῖς D.P.Au.3.11
cabecera de un camino ἐν ἀρχῇ ὁδοῦ LXX Ez.21.25, cf. 16.25
brazo de un río LXX Ge.2.10.

2 comienzo, origen ξυνὸν γὰρ ἀ. καὶ πέρας ἐπὶ κύκλου περιφερείας comunes son comienzo y fin de la circunferencia Heraclit.B 103, ἀρχὰ τᾶς ἕλικος origen, punto de partida de la espiral Archim.Spir.11 Def.2.

3 lit. comienzo de un poema σκολίου Pi.Fr.122.14
proemio μέρη δὲ τοῦ κιθαρωδικοῦ νόμου, Τερπάνδρου κατανείματος ἑπτά· ἀρχά, μεταρχά ... Poll.4.66.

C ref. a jerarquías, etc.

1 gener. de abstr. autoridad, poder, mando ἀ. ἄνδρα δείξει la autoridad descubrirá al hombre Bias en Arist.EN 1130a1, †ἀρχάς τε πολισσονόμους† ἕξει obtendrá autoridad que gobierna la ciudad A.Ch.864, ἐς ταύτην τὴν ἀρχήν Hdt.3.80, cf. 4.147, τὰς ἐμὰς ἀρχὰς σέβων S.Ant.744, τῆσδ' ἔχων χθονὸς ἀρχήν teniendo el poder sobre esta tierra S.OT 737, ἔχων τῶν νεῶν τὴν ἀρχήν teniendo el mando de la escuadra Th.3.90, Ἱππίας ... ἔσχε τὴν ἀρχήν Hipias recibió el poder Th.6.54, ἀντὶ τῆς ἀρχῆς δουλείαν ἀλλάξασθαι cambiar soberanía por esclavitud And.2.27, διὰ τὴν ἀρχὴν τῆς θαλάττης por el dominio del mar X.Ath.2.7, μεγάλην μέντἂν ἀρχὴν ... εἴης εὑρηκώς un gran poder habrías descubierto D.21.196, ἡ ἑαυτῶν ἀ. su propio poder, Ep.Iud.6, cf. αἱ ἀρχαὶ αὐτῶν quizá sus autoridades (trad. del hebr. hra’ sēhem) LXX Ps.138.17
tb. reinado (pero cf. infra 4) πρὸ δὲ τῆς Κροίσσου ἀρχῆς antes del reinado de Creso Hdt.1.6
control ἄμοιρος ἀρχῆς κρείττονος privado de control superior Plu.2.744e.

2 de manifestaciones concr. del poder magistratura, cargo ὅτε Σόλων εἰσῄει τὴν ἀρχήν cuando Solón ocupó el cargo Sol.Lg.49a, cf. D.59.72, ἐπ]ὶ τς ἀρχ[ς en la magistratura, IG 13.59.39 (V a.C.), καθιστάμενοι εἰς τὴν ἀρχήν ocupando el cargo Th.8.70, Ἑλληνοταμίαι τότε πρῶτον Ἀθηναίοις κατέστη ἀ. Th.1.96, Κιθηροδίκης ἀ. cargo de juez de Citera Th.4.53, αἱ ἔνδημοι ἀρχαί las autoridades locales Th.5.47, del «imperio» de Pericles ἐγίγνετο λόγῳ μὲν δημοκρατία, ἔργῳ δὲ ὑπὸ τοῦ πρώτου ἀνδρὸς ἀ. Th.2.65, τῆς δ' ἀρχῆς αὐτῷ λοιποὶ δύο μῆνες ἦσαν le quedaban dos meses en el cargo Antipho 6.42, παραδιδόασιν αὐτοὺς τῇ ἀρχῇ los entregan a los magistrados Antipho 5.48, ἐπὶ τὴν ἀρχήν al magistrado Is.1.3, παραδιδόντων ταῖς ἀρχαῖς entreguen a los magistrados Decr. en And.Myst.83, ἀρχὰς ἔλαχεν καὶ ἦρξεν δοκιμασθείς D.57.25, ἡ ἀ. παραλαβοῦσα παρὰ τῆς προτέρας ἀρχῆς habiendo recibido los magistrados (la lista) de la anterior magistratura D.47.22, μηδὲ ἀρχὴν ἀρχέτω μηδεμίαν ni ejerza ninguna magistratura Ley en Aeschin.1.21, ἀρχαὶ καὶ λειτουργίαι POxy.1119.16 (III d.C.)
aplicado tb. a gobernantes gener. (ἐδάη) πομποὺς ἀρχάς (reconoció) a los caudillos de la guerra A.A.125
aplicado tb. a edificios ἐπὶ τῇ ἀρχῇ καὶ ἐπὶ τῷ δικαστηρίῳ PHal.1.226 (III a.C.).

3 ref. a la jerarquía celestial principado οὔτε ἄγγελοι οὔτε ἀρχαί Ep.Rom.8.38, cf. Ep.Eph.6.12.

4 de territorios, en sent. propio o fig. imperio, circunscripción, reino μεγάλην ἀρχὴν καταλύσειν Hdt.1.91, ἀρχὰς ... εἴκοσι, τὰς αὐτοὶ καλέουσι σατραπηίας Hdt.3.89, ἡ Περδίκκου ἀ. Th.4.128, del imperio ateniense οἱ Ἀθηναῖοι τήν τε ἀρχὴν ἐγκρατεστέραν κατεστήσαντο Th.1.118.

5 aplicado a un conjunto de tropas unidad ἐξῆλθεν ... τρισὶν ἀρχαῖς LXX 1Re.13.17.

D otros usos

1 suma, censo λάβετε ἀρχὴν πάσης συναγωγῆς LXX Nu.1.2.

2 εἶδος μελίσσης ἀκέντρου Hsch.

E personif. mit.

1 una de las cuatro Musas, Arat.SHell.87.

2 como advocación de Adonis Ἀρχήν τ' ἠδὲ πέρας Orph.H.proem.42.