δείκνυμι
• Alolema(s): lesb. δείχν- Alc.73.13, 303Ab.14
• Morfología: [impf. 3a sg. δείκνυ Hes.Op.526; fut. part. masc. δεικσίν ICr.4.41.2.16 (VI a.C.); perf. 3a sg. δέδειχε Vett.Val.91.27]
A tr.
I c. ac. de pers. o n. concr. y frec. dat. de pers.
1 gestual hacer ver, mostrar, señalar
οὔ τις δύνατο ... δεῖξαι Ἀλέξανδρον τότε ... ΜενελάῳIl.3.452, cf. 10.476,
δείξουσί τε παῖδαh.Ven.275,
οὔτ' ἔκτανον γὰρ οὔτε τὸν κτανόντ' ἔχω δεῖξαιni lo maté, ni puedo señalar al asesino S.OT 278,
φήμη τὸν ἐσθλὸν κἀν μυχοῖς δείκνυσι γῆςE.Fr.865,
σεαυτὸν δεῖξον τῷ ἱερεῖpreséntate al sacerdote, Eu.Matt.8.4,
Κρόνος ... δείξει στυγνούςVett.Val.98.31,
ἐδείκνυ τοὺς ... μάρτυραςEun.VS 475,
σήματα λυγρὰ ... ᾧ πενθερῷIl.6.170,
σῆμα βροτοῖσινIl.13.244,
τέρας, ... ὅ γ' ἡμῖν δεῖξεOd.3.174,
σῆμα ἀριφραδὲς ... δείξωref. a una cicatriz Od.21.217, muy frec. de heridas
(Ἄρης) δεῖξεν δ' ἄμβροτον αἷμα καταρρέον ἐξ ὠτειλῆςIl.5.870,
ὠτειλάςPhilostr.VS 553,
τᾷ δ' Ἀφροδίτᾳ ... τὰν ὀδύνανTheoc.19.5,
στέρνα τετυμμένα ... παιδίQ.S.9.123,
φίλοισιν ὄμμα δεικνύναι τὸ σόνE.HF 1215,
τὸ πρόσωπονAr.Ra.912,
μή τῳ ἐμὸν δείξῃς δέμαςA.R.4.862,
(κλῆρον) κῆρυξ ... δεῖξε πᾶσινmostró el heraldo a todos (la suerte), Il.7.184,
φᾶροςOd.24.147,
ἐλαίας ... κλάδονE.Tr.802,
τἀνδρὶ τοὔγκυκλονAr.Th.499,
εἰκόναPl.Cra.430e,
αὐτῇ θοἰμάτιονAr.Nu.54,
τοῖς πάντεσσι ... φάρμακονA.R.3.1169,
τὰς πέδαςHdt.1.90,
μοι κτήματ'Od.14.323, cf. Il.19.332,
πόντονA.R.4.1571,
Ἀργείοισι πυρὸς σέλαςQ.S.13.24, c. intención jur.
σοι ... δείξω νόμουςAr.Au.1045, en v. pas.
ὅ τι πρῶτον ἡμῖν τῶν ἱερῶν ἐδείκνυτοAr.Th.629
•tb. en v. med.
Πηλεΐδης ... θῆκεν ἄεθλα, δεικνύμενος ΔαναοῖσιIl.23.701
•frec. aunando palabras al gesto mostrar, indicar lugares
δείξω Ἰθάκης ἕδοςOd.13.344,
τοι ... δόμονOd.7.29,
πόλινOd.6.144,
ἄστυ δέ μοιOd.6.178, de una tumba
μιν ... δεῖξε ΝεοπτολέμῳQ.S.7.405,
ἐμοὶ τεὸν ἄλσοςTheoc.27.45,
ἄδυτον ζάθεονh.Ap.523,
τὸν χῶρονh.Merc.393, esp. rutas, caminos
ὁδόνOd.12.25,
κέλευθονXenoph.B 7.1,
πόρους ἁλόςA.R.1.361,
θαλάσσης ... ἀτραπούςOrph.A.86
•tb. c. interr. indir.
δεῖξ' ὅθι δένδρεα μακρὰ πεφύκειOd.5.241.
2 exponer
βότρυς, δεῖξαι δ' ἠελίῳ δέκα τ' ἤματαHes.Op.612.
II c. ac. de abstr. y a veces dat. de pers.
1 evidenciar, poner al descubierto por indicios o hechos
δείξει δὴ μανίην μὲν ἐμὴν ... χρόνος ἀστοῖςSol.10.1,
πῦρ καὶ θάλασσα ... τὰ πίστ'A.A.651,
ταχὺ δ' αὐτὸ δείξει τοὖργονS.Fr.388,
ἡμῖν ἄλλων δηλώσειςVett.Val.l.c.,
ἡ θεὸς οὖν ἔδειξεν τὰς ἰδίας δυνάμις (sic)TAM 5.317.18 (II d.C.), tb. en v. med.
δυσθέατα πήματα ἐδείξατ' ἐκ φυγᾶς ἐμοίA.Th.979, cf. AP 2.184 (Christod.),
τοιόνδ' ἄγος ἀκάλυπτονS.OT 1427,
τοὔργονAr.Lys.375,
τῶν γὰρ ἀσκούντων καὶ θρησκευόντων ἀποκαλύνματαPLond.1926.11 (IV d.C.)
•c. una interr. dir.
δεῖξον τίς ἔσται ... χρόνοςA.Pr.623, c. or. complet. c. ὡς:
πνεῦμα δ' ἠρεθισμένον δείκνυσιν ὥς τι ἀγγελεῖ κακόνE.Med.1120, c. εἰ:
ἄλλους ... οἰόμεθα ... δεῖξαι ἂν μάλιστα εἴ τι μετριάζομενcreemos que otros harían ver bien nuestra moderación Th.1.76, c. inf.
δείξει ... πᾶσιν ἀνθρώποις σεβίζειν δαίμοναςAr.Th.673, cf. Luc.Syr.D.39,
δεικνύει ... ἤθη ... εἶναι ἀγροίκους A[ἰ]γυπτίουςsus maneras revelan que son campesinos egipcios, PGiss.40.2.28 (III d.C.) en BL 8.137
•en v. pas.
ἁμίλλας, ἐν αἷς δείκνυται καὶ γνώμης τάχοςGorg.B 11.13
•c. suj. de ciertos signos celestes
οἱ ἠέλιος δείκνυ νομὸν ὁρμηθῆναιHes.Op.526,
(ἀστεροπή) δεικνὺς ἀνθρώποισι μένος βαρυηχέος ὄμβρουQ.S.1.155,
σπειρομένων σταχύων δείκνυσι γενέθληνAP 9.383.
2 enseñar, explicar
μέτρα ... θαλάσσηςHes.Op.648,
σφιν ἀντολὰς ... ἄστρωνA.Pr.458,
μύθων τῶνδε ἀλήθειανE.Hipp.9,
τὴν ἰδέανPhilostr.VS 557,
τῆς ἀρετῆς τὸ μέγεθοςEun.VS 498,
τὴν αὑτοῦ σοφίανAlcid.1.15,
τὸ εὐαγγέλιονEp.Gal.1.11 en Manes 61.16, c. pred.
μέλπεις ἃ ... οὐ σαφῆ δείξειςE.Tr.407
•en v. pas.
ὃ βούλεται δεδείξεται μετὰ μαρτύρων σαφῶν καὶ παλαιῶνPlu.2.416c
•δ. μῦθον contar
(τὸν μῦθον) σιγῇ γὰρ εἶχον· νῦν δὲ δείκνυμενE.Io 1341
•en cont. cien., fil., jur. enseñar, demostrar
δεῖξον op. ἀριθμεῖνPl.Men.83e,
πᾶσα ἀπόδειξις τι κατὰ τινὸς δείκνυσινArist.APo.90b34,
ὅπερ ἔδει δεῖξαιEuc.1.4, 9.21, 22, 23, en v. pas.
ἱκανώτατα δέδεικται ψυχὴ τῶν πάντων πρεσβυτάτηPl.Lg.896b.
3 c. or. complet. demostrar, probar
(Δίκη) δείκνυσι ἡμῶν ὅστις ἐστὶ μὴ κακόςE.Fr.222,
οἱ ... ἄρχοντες ἔχουσι δεῖξαι ὁπόθεν ἔμαθον ταῦταX.Mem.3.5.21,
δεῖξον οὖν μοι σύ, πῶς κατὰ φύσιν ἐστίνArr.Epict.1.11.8,
ταῦτα δὲ ὡς οὕτως ἔχει δείξωGorg.B 11.8,
δείξω ... πᾶσιν ἀνθρώποις ὅτι ἄκων ἐμαυτὸν τοῖς πονηροῖς ἐπεδίδουνAr.Pl.780,
δ. τοῖς μαθηταῖς αὑτοῦ ὅτι δεῖ αὐτὸν εἰς Ἰεροσόλυμα ἀπελθεῖνEu.Matt.16.21, c. part. pred.
δείξω πολλῶν θανάτων ... ὄντ' ἄξιονD.21.21, cf. CPR 1.232.33 (II/III d.C.)
•en v. pas. está demostrado que, está claro que
δέδεικται ὅτιPl.Phd.66d, cf. A.D.Synt.23.26,
δέδεικτο ... τὰ τῶν θεῶν Μάξιμον ... εἰδέναιEun.VS 480
•abs.
δείξω δ' αὐτίκα. ἰδού, σύ δείξεις;Ar.Ra.1204, cf. Eq.483,
παραλαβὼν δεικνύτωLuc.Im.5.
III c. ac. de pers.
1 c. ac. de pers. y pred. manifestar como
πόλεμος ... τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπουςla guerra a unos ha acreditado como dioses, a otros como hombres Heraclit.B 53,
Κλέωνα ... ὑπὸ τῶν τραυμάτων δείξας νεκρόνD.S.34.2.21, c. suj. de cosa
τὸν μὲν ἄνδρα ... δείκνυσιν ἡ κόμη, τὸν δὲ ῥήτορα ἡ φωνήsu pelo evidencia qué clase de hombre es, su voz qué clase de orador Philostr.VS 623.
2 designar, nombrar para un cargo, en v. pas.
δειχθεὶς χελληστυάρχαςOGI 78.5 (Metimna III a.C.),
οἱ μετὰ ταῦτα δεικνύμενοι (στρατηγοί)Welles, RC 23.16 (Pérgamo III a.C.)
•δεδειγμένος trad. de lat. designatus
ὕπατος [τὸ] γʹ, δεδειγμέ[νος] τὸ δʹSEG 9.165, cf. 167 (Cirene I d.C.).
B intr.
1 dirigirse a c. εἰς y ac.
δείξατο δ' εἰς Κρονίωνα θεῶν σημάντορα πάντωνh.Merc.367,
ἀγωνιστοῦ ... ἐς τὴν γῆν δείξαντοςPhilostr.VS 541.
2 mostrarse, aparecer c. pred.
δαίμονες, ... δείξαθ' ὡς φιλοπόλειςdivinidades, ... mostrad que amáis a la ciudad A.Th.176,
αὐτὸ δείξειello aparecerá, e.d. se verá Cratin.188, cf. Pl.Tht.200e
•impers.
δείξει δὴ τάχαenseguida se verá Ar.Ra.1261,
δείξει γε καὶ σοίAr.Ec.933,
δείξει τῷ ἱερεῖLXX Le.13.49
•c. part.
ἐν φανερῷ ἔδειξαν ἑτοῖμοι ὄντεςTh.4.73,
ποῦ γὰρ ὢν δείξω φίλοςE.Or.802,
φυσῶν τὰς κίχλας δείκνυσιAr.Au.1080, tb. en v. pas.
δειχθήσεται τοῦτο πεποιηκώςD.21.160.
• DMic.: ]ḍẹ-di-ku-ja (?).
• Etimología: De la r. *deik-, que da lugar a het. tekušš- ‘mostrar’, lat. dico ‘decir’, gót. ga-teihan ‘anunciar’, etc.