δείκνυμι
• Alolema(s): lesb. δείχν- Alc.73.13, 303Ab.14
• Morfología: [impf. 3a sg. δείκνυ Hes.Op.526; fut. part. masc. δεικσίν ICr.4.41.2.16 (VI a.C.); perf. 3a sg. δέδειχε Vett.Val.91.27]


A tr.

I c. ac. de pers. o n. concr. y frec. dat. de pers.

1 gestual hacer ver, mostrar, señalar οὔ τις δύνατο ... δεῖξαι Ἀλέξανδρον τότε ... Μενελάῳ Il.3.452, cf. 10.476, δείξουσί τε παῖδα h.Ven.275, οὔτ' ἔκτανον γὰρ οὔτε τὸν κτανόντ' ἔχω δεῖξαι ni lo maté, ni puedo señalar al asesino S.OT 278, φήμη τὸν ἐσθλὸν κἀν μυχοῖς δείκνυσι γῆς E.Fr.865, σεαυτὸν δεῖξον τῷ ἱερεῖ preséntate al sacerdote, Eu.Matt.8.4, Κρόνος ... δείξει στυγνούς Vett.Val.98.31, ἐδείκνυ τοὺς ... μάρτυρας Eun.VS 475, σήματα λυγρὰ ... ᾧ πενθερῷ Il.6.170, σῆμα βροτοῖσιν Il.13.244, τέρας, ... ὅ γ' ἡμῖν δεῖξε Od.3.174, σῆμα ἀριφραδὲς ... δείξω ref. a una cicatriz Od.21.217, muy frec. de heridas (Ἄρης) δεῖξεν δ' ἄμβροτον αἷμα καταρρέον ἐξ ὠτειλῆς Il.5.870, ὠτειλάς Philostr.VS 553, τᾷ δ' Ἀφροδίτᾳ ... τὰν ὀδύναν Theoc.19.5, στέρνα τετυμμένα ... παιδί Q.S.9.123, φίλοισιν ὄμμα δεικνύναι τὸ σόν E.HF 1215, τὸ πρόσωπον Ar.Ra.912, μή τῳ ἐμὸν δείξῃς δέμας A.R.4.862, (κλῆρον) κῆρυξ ... δεῖξε πᾶσιν mostró el heraldo a todos (la suerte), Il.7.184, φᾶρος Od.24.147, ἐλαίας ... κλάδον E.Tr.802, τἀνδρὶ τοὔγκυκλον Ar.Th.499, εἰκόνα Pl.Cra.430e, αὐτῇ θοἰμάτιον Ar.Nu.54, τοῖς πάντεσσι ... φάρμακον A.R.3.1169, τὰς πέδας Hdt.1.90, μοι κτήματ' Od.14.323, cf. Il.19.332, πόντον A.R.4.1571, Ἀργείοισι πυρὸς σέλας Q.S.13.24, c. intención jur. σοι ... δείξω νόμους Ar.Au.1045, en v. pas. ὅ τι πρῶτον ἡμῖν τῶν ἱερῶν ἐδείκνυτο Ar.Th.629
tb. en v. med. Πηλεΐδης ... θῆκεν ἄεθλα, δεικνύμενος Δαναοῖσι Il.23.701
frec. aunando palabras al gesto mostrar, indicar lugares δείξω Ἰθάκης ἕδος Od.13.344, τοι ... δόμον Od.7.29, πόλιν Od.6.144, ἄστυ δέ μοι Od.6.178, de una tumba μιν ... δεῖξε Νεοπτολέμῳ Q.S.7.405, ἐμοὶ τεὸν ἄλσος Theoc.27.45, ἄδυτον ζάθεον h.Ap.523, τὸν χῶρον h.Merc.393, esp. rutas, caminos ὁδόν Od.12.25, κέλευθον Xenoph.B 7.1, πόρους ἁλός A.R.1.361, θαλάσσης ... ἀτραπούς Orph.A.86
tb. c. interr. indir. δεῖξ' ὅθι δένδρεα μακρὰ πεφύκει Od.5.241.

2 exponer βότρυς, δεῖξαι δ' ἠελίῳ δέκα τ' ἤματα Hes.Op.612.

II c. ac. de abstr. y a veces dat. de pers.

1 evidenciar, poner al descubierto por indicios o hechos δείξει δὴ μανίην μὲν ἐμὴν ... χρόνος ἀστοῖς Sol.10.1, πῦρ καὶ θάλασσα ... τὰ πίστ' A.A.651, ταχὺ δ' αὐτὸ δείξει τοὖργον S.Fr.388, ἡμῖν ἄλλων δηλώσεις Vett.Val.l.c., ἡ θεὸς οὖν ἔδειξεν τὰς ἰδίας δυνάμις (sic) TAM 5.317.18 (II d.C.), tb. en v. med. δυσθέατα πήματα ἐδείξατ' ἐκ φυγᾶς ἐμοί A.Th.979, cf. AP 2.184 (Christod.), τοιόνδ' ἄγος ἀκάλυπτον S.OT 1427, τοὔργον Ar.Lys.375, τῶν γὰρ ἀσκούντων καὶ θρησκευόντων ἀποκαλύνματα PLond.1926.11 (IV d.C.)
c. una interr. dir. δεῖξον τίς ἔσται ... χρόνος A.Pr.623, c. or. complet. c. ὡς: πνεῦμα δ' ἠρεθισμένον δείκνυσιν ὥς τι ἀγγελεῖ κακόν E.Med.1120, c. εἰ: ἄλλους ... οἰόμεθα ... δεῖξαι ἂν μάλιστα εἴ τι μετριάζομεν creemos que otros harían ver bien nuestra moderación Th.1.76, c. inf. δείξει ... πᾶσιν ἀνθρώποις σεβίζειν δαίμονας Ar.Th.673, cf. Luc.Syr.D.39, δεικνύει ... ἤθη ... εἶναι ἀγροίκους A[ἰ]γυπτίους sus maneras revelan que son campesinos egipcios, PGiss.40.2.28 (III d.C.) en BL 8.137
en v. pas. ἁμίλλας, ἐν αἷς δείκνυται καὶ γνώμης τάχος Gorg.B 11.13
c. suj. de ciertos signos celestes οἱ ἠέλιος δείκνυ νομὸν ὁρμηθῆναι Hes.Op.526, (ἀστεροπή) δεικνὺς ἀνθρώποισι μένος βαρυηχέος ὄμβρου Q.S.1.155, σπειρομένων σταχύων δείκνυσι γενέθλην AP 9.383.

2 enseñar, explicar μέτρα ... θαλάσσης Hes.Op.648, σφιν ἀντολὰς ... ἄστρων A.Pr.458, μύθων τῶνδε ἀλήθειαν E.Hipp.9, τὴν ἰδέαν Philostr.VS 557, τῆς ἀρετῆς τὸ μέγεθος Eun.VS 498, τὴν αὑτοῦ σοφίαν Alcid.1.15, τὸ εὐαγγέλιον Ep.Gal.1.11 en Manes 61.16, c. pred. μέλπεις ἃ ... οὐ σαφῆ δείξεις E.Tr.407
en v. pas. ὃ βούλεται δεδείξεται μετὰ μαρτύρων σαφῶν καὶ παλαιῶν Plu.2.416c
δ. μῦθον contar (τὸν μῦθον) σιγῇ γὰρ εἶχον· νῦν δὲ δείκνυμεν E.Io 1341
en cont. cien., fil., jur. enseñar, demostrar δεῖξον op. ἀριθμεῖν Pl.Men.83e, πᾶσα ἀπόδειξις τι κατὰ τινὸς δείκνυσιν Arist.APo.90b34, ὅπερ ἔδει δεῖξαι Euc.1.4, 9.21, 22, 23, en v. pas. ἱκανώτατα δέδεικται ψυχὴ τῶν πάντων πρεσβυτάτη Pl.Lg.896b.

3 c. or. complet. demostrar, probar (Δίκη) δείκνυσι ἡμῶν ὅστις ἐστὶ μὴ κακός E.Fr.222, οἱ ... ἄρχοντες ἔχουσι δεῖξαι ὁπόθεν ἔμαθον ταῦτα X.Mem.3.5.21, δεῖξον οὖν μοι σύ, πῶς κατὰ φύσιν ἐστίν Arr.Epict.1.11.8, ταῦτα δὲ ὡς οὕτως ἔχει δείξω Gorg.B 11.8, δείξω ... πᾶσιν ἀνθρώποις ὅτι ἄκων ἐμαυτὸν τοῖς πονηροῖς ἐπεδίδουν Ar.Pl.780, δ. τοῖς μαθηταῖς αὑτοῦ ὅτι δεῖ αὐτὸν εἰς Ἰεροσόλυμα ἀπελθεῖν Eu.Matt.16.21, c. part. pred. δείξω πολλῶν θανάτων ... ὄντ' ἄξιον D.21.21, cf. CPR 1.232.33 (II/III d.C.)
en v. pas. está demostrado que, está claro que δέδεικται ὅτι Pl.Phd.66d, cf. A.D.Synt.23.26, δέδεικτο ... τὰ τῶν θεῶν Μάξιμον ... εἰδέναι Eun.VS 480
abs. δείξω δ' αὐτίκα. ἰδού, σύ δείξεις; Ar.Ra.1204, cf. Eq.483, παραλαβὼν δεικνύτω Luc.Im.5.

III c. ac. de pers.

1 c. ac. de pers. y pred. manifestar como πόλεμος ... τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους la guerra a unos ha acreditado como dioses, a otros como hombres Heraclit.B 53, Κλέωνα ... ὑπὸ τῶν τραυμάτων δείξας νεκρόν D.S.34.2.21, c. suj. de cosa τὸν μὲν ἄνδρα ... δείκνυσιν ἡ κόμη, τὸν δὲ ῥήτορα ἡ φωνή su pelo evidencia qué clase de hombre es, su voz qué clase de orador Philostr.VS 623.

2 designar, nombrar para un cargo, en v. pas. δειχθεὶς χελληστυάρχας OGI 78.5 (Metimna III a.C.), οἱ μετὰ ταῦτα δεικνύμενοι (στρατηγοί) Welles, RC 23.16 (Pérgamo III a.C.)
δεδειγμένος trad. de lat. designatus ὕπατος [τὸ] γʹ, δεδειγμέ[νος] τὸ δʹ SEG 9.165, cf. 167 (Cirene I d.C.).

B intr.

1 dirigirse a c. εἰς y ac. δείξατο δ' εἰς Κρονίωνα θεῶν σημάντορα πάντων h.Merc.367, ἀγωνιστοῦ ... ἐς τὴν γῆν δείξαντος Philostr.VS 541.

2 mostrarse, aparecer c. pred. δαίμονες, ... δείξαθ' ὡς φιλοπόλεις divinidades, ... mostrad que amáis a la ciudad A.Th.176, αὐτὸ δείξει ello aparecerá, e.d. se verá Cratin.188, cf. Pl.Tht.200e
impers. δείξει δὴ τάχα enseguida se verá Ar.Ra.1261, δείξει γε καὶ σοί Ar.Ec.933, δείξει τῷ ἱερεῖ LXX Le.13.49
c. part. ἐν φανερῷ ἔδειξαν ἑτοῖμοι ὄντες Th.4.73, ποῦ γὰρ ὢν δείξω φίλος E.Or.802, φυσῶν τὰς κίχλας δείκνυσι Ar.Au.1080, tb. en v. pas. δειχθήσεται τοῦτο πεποιηκώς D.21.160.
• DMic.: ]ḍẹ-di-ku-ja (?).
• Etimología: De la r. *deik-, que da lugar a het. tekušš- ‘mostrar’, lat. dico ‘decir’, gót. ga-teihan ‘anunciar’, etc.